Uşaqlarda qebzliyin aradan qaldırılması

Uşaqlarda qəbizlik nədir?

Sadə dillə desək, qəbizlik bərk nəcisin seyrək və çətin çıxarılmasıdır.  Seyrəklik anlayışı insandan insana fərqli olsa da, ümumiyyətlə, uşaqların gündə bir dəfə, gündə iki bayıra getməsi normal hesab olunur.

 Körpələrdə, xüsusən də ana südü qəbul edənlərdə gündə  bayıra çıxma sayı daha çox ola bilər.  Qəbizlik körpəlikdə və uşaqlıqda ən çox rast gəlinən xəstəliklərdən biridir.  Yemək vərdişlərindən tutmuş istifadə edilən dərmanlara qədər bir çox səbəb ola bilər.

Əsas səbəbi müəyyən etmək, pəhriz və həyat tərzi dəyişiklikləri müalicədə ilk addımdır.  Uşağın tualet vərdişlərinin tənzimlənməsi və həkim tövsiyəsi ilə dərman istifadəsi problemin aradan qaldırılmasına kömək edir.

 Qəbizlik, yəni anal çatlar səbəbindən rektal qanaxma hallarında adətən narahatlığa səbəb olmur, lakin qanaxmanın başqa səbəbləri də ola biləcəyi üçün həkim nəzarəti altında fiziki müayinə aparıla bilər.

Uşaqlarda qəbizliyin səbəbləri nələrdir?

Ən çox rastlaşdığımız tip olan sadə qəbizlik, ana südü ilə qidalanma dayandırıldıqda və ya tualet təhsili zamanı başlayır.  Nadir hallarda, ana südü ilə yanaşı, körpə üçün yeni olan qidalar təqdim edildikdə də baş verə bilər.

 Burada seçilmiş yeməyin keyfiyyəti vacib olsa da, struktur amillər də rol oynayır.  Bu ümumi sadə tipə əlavə olaraq, qəbizliyə istifadə edilən dərmanlar (dəmir preparatları, sidikqovucular, bəzi psixiatrik dərmanlar, ..) səbəb ola bilər, həmçinin bəzi mühüm xəstəliklərin ilk xəbərçisi ola bilər.  Bu xəstəliklərdən bəziləri:

Körpələrdə

•  Ana südü zamanı ananın qəbizliyi
•  Qatı qidalara keçid və qida konsentrasiyasının dəyişməsi
•  Ana südündən inək südünə keçiddə çox inək südünün istehlakı (1 yaşdan əvvəl inək südü verilməməlidir)
•  Diş çıxarma və iməkləmə zamanı körpənin düzgün olmayan qidalanması
•  Körpəlikdə istifadə edilən dəmir həbləri

Uşaqlarda

• Pullu və şirəli yeməklər əvəzinə bərk qidalar yemək
•  Karbohidrat və lifsiz qidaların davamlı istehlakı
•  kifayət qədər su içməmək
•  Fast food  istifadəsi
•  Məktəb çağında tualetə getməmək və ya cizgi filmlərini/oyunlarını buraxmamaq üçün sonraya saxlamaq
•  Defekasiya zamanı ağrıya görə tualetə getməməyi vərdiş etmək
•  Tiroid hormonunun az ifrazı (hipotriodium)
•  Yoğun bağırsaqda sinir sisteminin qeyri-kafi inkişafı (diaqnoz qoyulduqda əməliyyat tələb olunur)
•  Bağırsaq genişliyi, bağırsaq yavaşlığı kimi anadangəlmə problemlər
•  Anusun olması lazım olandan daha aşağı yerləşdirilməsi nəticəsində yaranan anal çat
•  arxa stenozu
•  Ailənin daxili problemlər, yeni qardaş, məktəbə başlama, valideyn ayrılığı kimi vəziyyətlər
•  İstifadə olunan dərmanların yan təsirləri, əgər varsa

Qəbizliyin meydana çıxmasında genetik amillər də rol oynayır yəni ailədə hər hansı bir insanda-atada, anada, nənə və ya babada qəbzlik müşahidə olunursa, uşaqda da olma ehtimalı böyükdür. Qəbizliyin uzun müddət baş verməsi bəzən nəcisi saxlaya bilməməyə-enkoprezə səbəb olur ki, bu da uşaqda kompleksin, özünə inamsızlığın əmələ gəlməsinə və psixoloji problemlərə yol açır. Həmçinin böyük nəcis kütləsinin sidik kisəsinə təzyiqi nəticəsində sidiyi saxlaya bilməmək-enurez meydana çıxır. Bərk nəcis kütləsi bağırsaq divarını zədələyərək düz bağırsaqda çatlar əmələ gətirir. Bu zaman bəzən nəsib üzərində qan görünə bilər. Hemorroy da qəbizliyin fəsadlarından biridir. Qəbizlik zamanı  nəcisin tərkibində olan zərərli maddələr yoğun bağırsaqda ləngidiyi üçün qana sorulur və bu da öz növbəsində müxtəlif simptomlara və xəstəliklərə yol açır.

Bu siyahını daha da uzatmaq olar.  Mövcud qəbizliyin bu xəstəliklərdən qaynaqlandığını araşdırmaq üçün mütəxəssisə müraciət edilməlidir.  Problemə məhəl qoymamaq müalicənin gecikməsinə səbəb ola bilər.

 Yoğun bağırsaq xəstəlikləri, poliplər, düz bağırsaq xəstəlikləri, daha yaşlı yaşlarda kolonoskopik müayinə tələb oluna bilən anal və düz bağırsağın çatları qəbizliyə səbəb ola bilər.

Uşaqlarda qəbizliyin əlamətləri hansılardır?

 Körpələrdə Ümumi Simptomlar:

Bəzi körpələr gündə bir neçə dəfə, bəziləri isə 2-3 gündən bir nəcis edir.  Bu vəziyyətdə panik etməyin.  Əgər uşağın nəcisi sərtdirsə və uşaqda defekasiya zamanı çətinlik və ağrı varsa, əsl qəbizliyi qeyd etmək olar.

 Qəbizlik körpələrdə ağlama, təlaş və yuxusuzluğa səbəb ola bilər.  Bundan əlavə, qarın ağrısı, qıcıqlanma və arxada çatlar görünə bilər.

 Həkiminiz əlavə maye və ya meyvə püresi tövsiyə edə bilər.  Qəbizlik davam edərsə və körpənizdə qarın ağrısı, ürəkbulanma və ya qusma varsa dərhal həkimə müraciət edin.

Uşaqlarda Ümumi Simptomlar:

• Bir neçə gün tualetə getməmək
•  Defekasiya zamanı süzülmə və bərk nəcis
•  Ayağın ucunda dayanmaq və ya bağırsaq hərəkətini saxlamaq üçün rəqs edirmiş kimi davranmaq
•  Qarın ağrısı və şişkinlik
•  Sızma səbəbiylə çirklənmiş alt paltarları
•  Encompresis: Düz bağırsaqda daşlaşmış nəcisin boşaldılması mümkün olmadığı üçün yeni gələn və nisbətən yumşaq nəcis qaçırılır.
•  Nəcisin sidik kisəsinə basması səbəbindən sidik qaçırma
•  Düz bağırsaqda qanaxma
•  Ümumi sidik yollarının infeksiyaları
•  Anoreksiya
•  Normaldan fərqli olan qəzəbli davranış

      Qəbizlik keçmədiyi halda:

Qəbizliyin artması xəstənin  dərmanlara cavab vermədiyi hallarda daha geniş müayinə üçün Uşaq Qastroenterologiyası mütəxəssisinə müraciət etmək lazımdır.  Qəbizliyin səbəbləri ilə bağlı araşdırmalar təkrarlanır və əlavə müayinələr aparılır.

 Qəbizlik prosesində həyəcan siqnalları aşağıdakılardır:

– ishal hücumları

– Rektal qanaxmanın başlanğıcı

– Nəcis edə bilməmək

 Bu zaman kolonoskopiya, rektoskopiya, rektal manometriya müayinələri aparıla bilər.  Müalicə üçün Uşaq Cərrahına müraciət etmək lazım ola bilər.

Qəbzliyin qarşısını almaq üçün tövsiyələr :

 Tövsiyə olunanlar:

• Gündə 1,5 litr 6-7 stəkan isti su
•  qatıq, ayran, kefir;  İstədiyi qədər istehlak edə bilər, amma gündə ən az 1 kasa qəbul etməlidir.
•  meyvələr;  Alma,  ərik, əncir və şaftalıları qabığı ilə təzə və ya qurudulmuş və kompotla istehlak edə bilərsiniz.  Kompotu təkcə şirəsi ilə deyil, meyvələri ilə də içmək lazımdır.
•  qoz-fındıq;  badam, qoz, fındıq gündə 10-15 ədəd istehlak edə bilər.
•  zeytun yağı;  2 çay qaşığı uyğun yeməklər və salatlarla verilməlidir.
•  Mümkünsə hər yeməkdə şorba və tərəvəz yeməkləri verilməlidir.
•  Noxud, quru lobya həftədə 2 dəfə istehlak edilə bilər.
•  çörək;  mümkün qədər az istehlak etməli və tam buğda çörəyini mütləq istehlak etməlidir.
•  Bulqur plov verilə bilər.

 ***Ət, balıq, toyuq yeyə bilərsiniz, ancaq qrildə, qaynadılmış və ya az yağlı şəkildə, yağlı qızartma ilə bişirilməlidir.

Qadağalar;  Mümkün qədər nə verilməməlidir:

• ağ çörək
•  Hər növ xəmir məmulatları (toplu, xəmir, simit)
•  Hər növ qəlyanaltılar (biskvit, çips, şokolad)
•  Kola, soda, çay, ani şirə
•  Süd və pendir (yerinə qatıq, ayran, kefirlə əvəz edə bilərsiniz)
•  kartof qızartması
•  Düyü plovu, makaron

Uşağınızda qəbizlik yarandıqda mütləq həkimə müraciət edin, müayinə edin, lazım olduqda qəbizliyə səbəb olan xəstəliyin olub-olmadığını araşdırın, lazım gələrsə müalicə olunmalıdır.  Müəyyən edilmiş xəstəlik yoxdursa, funksional qəbizlik nəzərə alınır, uşağın yaşına və şikayətlərinə uyğun müalicə aparılır.

İstinad :acibadem.com.tr / kardelentipmerkezi.com / e- tibb.az