Usaqlarda ishal zamanı ne etmeli

Uşaqlıqda ishal xüsusilə ölkəmiz kimi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ən mühüm sağlamlıq problemlərindən biri olmağa davam edir.  Uşaqlarda ishal bəzi hallarda çox təhlükəli nəticələrə səbəb ola bilər.  Hər il ölkəmizdə və dünyada milyonlarla uşaq ishaldan dünyasını dəyişir.  İshal orqanizmin mikroblardan qurtulma üsuludur və bir çox növləri bir neçə gündən bir həftəyə qədər davam edir.  İshal adətən qızdırma, ürəkbulanma, qusma, kramplar və susuzluq əlamətləri ilə özünü göstərir.  Bu yazıda uşaq və körpələrdə ishalın yaranma səbəbləri, ishala qarşı alına biləcək tədbirlər və ishal zamanı evdə tətbiq oluna biləcək müalicə üsulları izah edilir.

Uşaqlarda ishalın səbəbləri:

İshalın viral, bakterial, parazitar və ya antibiotiklə əlaqəli müxtəlif səbəbləri ola bilər

Viral infeksiya: Rotavirus, adenovirus, norovirus və astrovirus kimi viruslar ishala səbəb ola bilər və qusma, qarın ağrısı, qızdırma, titrəmə kimi simptomlar ishalla müşayiət oluna bilər.

Bakterial infeksiya: Əgər uşağınızda bakteriyaların (salmonella, E. coli, campylobacter və ya stafilokokk) səbəb olduğu mədə infeksiyası (qastroenterit) varsa, qarında kramplar, nəcisdə qan, bəzən qusma və yüksək hərarət intensiv ishal ilə müşahidə edilə bilər.  Əksər bakterial infeksiyalar öz-özünə sağalır, lakin az bişmiş ətdən və ya başqa bir qidadan E. coli infeksiyası kimi infeksiya çox ciddi ola bilər.  Əgər uşağınızda bu əlamətləri müşahidə edirsinizsə, mütləq həkimə müraciət edin.  Həkiminiz uşağınızı müayinə edəcək və nəcis nümunəsi götürəcək və bakteriyaların növünə görə düzgün müalicəni tətbiq edəcək.

Qulaq infeksiyası: Bəzi hallarda viral və ya bakterial qulaq infeksiyası ishala səbəb ola bilər.  Bu vəziyyət daha çox 2 yaşdan kiçik uşaqlarda müşahidə olunur.  Bu vəziyyətdə uşağınızda ishal, ürəkbulanma, qusma və iştahsızlıq ola bilər.

Parazitlər: Bəzi parazitar infeksiyalar ishala səbəb ola bilər.  Məsələn, Giardiasis bağırsaqda yaşayan mikroskopik parazit tərəfindən törədilir.  Əgər uşağınızda parazitar infeksiya varsa, onda sulu ishal, həmçinin şişkinlik, qaz, ürəkbulanma və kramplar ola bilər.  Belə infeksiyalar uşaqların qrup halında (körpələr evi, uşaq bağçası, məktəb) olduğu mühitlərdə asanlıqla yayılır və həkim nəzarəti altında müalicə tələb edir.

Antibiotiklər: Əgər uşağınızda antibiotik qəbul edərkən və ya sonra ishal varsa, dərman yoluxucu bakteriyalarla birlikdə bağırsaqdakı faydalı bakteriyaları da öldürmüş ola bilər.  Alternativlər və dərmanlar haqqında həkiminizlə danışın, lakin o sizə demədikcə uşağınıza onun təyin etdiyi dərmanları verməyi dayandırmayın.

Çoxlu meyvə şirəsi içmək : Meyvə şirəsi (xüsusilə sorbitol ehtiva edən növlər) və ya çox şirinləşdirilmiş içkilər nəcisin seyreltilməsi xüsusiyyətinə malikdir.  İçdiyi suyun miqdarını azaltmaqla, problemi bir həftə ərzində həll edir.  Amerika Pediatriya Akademiyası (AAP) uşağınıza gündə bir stəkandan çox olmayan şirə verməyi tövsiyə edir.

Qida allergiyası: Qida allergiyası o deməkdir ki, uşağınızın immun sistemi normal olaraq zərərsiz qida zülallarına dərhal və ya bir neçə saat ərzində yüngül və ya ağır reaksiyaya səbəb olacaq şəkildə reaksiya verir.  İnək südü ən çox yayılmış qida allergenidir.  Digərləri yumurta, fıstıq, soya, buğda, ağac qoz-fındıqları, balıq və qabıqlı balıqlardır.  Qida allergiyasının simptomları ishal, qaz və qarın ağrısıdır.

Allergiyanın daha ağır vəziyyətlərində əlavə qusma, dəri döküntüsü, şişkinlik və nəfəs darlığı ola bilər.  Əgər uşağınızın qida allergiyası ola biləcəyini düşünürsünüzsə, həkimi ilə danışın və nəfəs almaqda çətinlik çəkirsə və ya üzü və ya dodaqları şişirsə, dərhal təcili yardım otağına aparın.

Qidaya qarşı dözümsüzlük: Qida allergiyasından fərqli olaraq, qidaya qarşı dözümsüzlük (bəzən qida həssaslığı adlanır) immunitet sistemi ilə əlaqəli olmayan anormal bir reaksiyadır.  Buna misal olaraq laktoza qarşı dözümsüzlüyü göstərmək olar.  Əgər uşağınız laktoza qarşı dözümsüzdürsə, onun orqanizmi laktoza (laktoza və digər süd məhsullarında olan şəkər) həzm etmək üçün lazım olan ferment olan kifayət qədər laktaza istehsal etmir.  Əgər həzm olunmamış laktoza bağırsaqlarda qalırsa, ishal, qarın krampları, şişkinlik və qaza səbəb ola bilər.  Semptomlar adətən süd məhsulları istehlak edildikdən 30 dəqiqə ilə iki saat arasında başlayır.

Usaqlarda ishal zamanı ne etmeli?

Uşaqlarda ishal sürətli şəkildə susuzluğa səbəb olur.  Əgər uşağınızda ishal 24 saat ərzində yaxşılaşmırsa və ya körpənizdə aşağıdakı simptomlardan hər hansı biri varsa, həkimə müraciət edin.

• Üç və ya daha çox saat ərzində uşaq bezini islatmayıbsa
•  Körpənin temperaturu 39ºC-dən yuxarıdırsa
•  Nəcis qanlı və ya qaradırsa
•  Ağzı qurudur və ya göz yaşı olmadan ağlayır
•  qeyri-adi yuxulu, letarji, reaksiyasız və ya əsəbidir
•  Qarnı, gözləri və yanaqları batıbsa
•  Dərini sıxıb buraxdıqda düzəlməzsə

Ən çox 0-5 yaş arasında rast gəlinir.

Yay dövründə tez-tez rast gəlinən ishal daha çox 0-5 yaş qrupunda olan uşaqları təsir edə bilir.  Üst tənəffüs yollarının infeksiyaları ilə yanaşı, ən çox rast gəlinən ishal hallarıdır.  İshal hələ ana südü ilə qidalanan körpələrdə nəcisin 6-7-dən çox, ana südü ilə qidalanmayan uşaqlarda isə 3-dən çox sulu nəcisin olması ilə müəyyən edilir.  Tez-tez nəcis sulu deyilsə, bu ishal deyil.  Uşaqlarda ishal qusma və qızdırma ilə müşayiət olunarsa, mümkün qədər tez bir tibb işçisi ilə məsləhətləşməlisiniz.

Qızdırma, qusması olmayan və ishal  uşaqlar evdə müalicə edilə bilər.  Əsas odur ki, uşağı maye itkisinə nəzarət edin.  Maye itkisini başa düşmək üçün uşağın nə qədər sidiyə getdiyini və sidikdə azalma olub olmadığını yoxlamaq lazımdır.  Bəzən bu ishallar qusma ilə müşayiət oluna bilər.  İshal qusma ilə müşayiət olunarsa, uşaq kifayət qədər yemək yeyə bilmədiyi və maye qəbul edə bilmədiyi üçün bədəndə sürətli maye itkisi ola bilər.  Bu vəziyyətə diqqət yetirilməlidir.

Həkimlə məsləhətləşmədən dərman qəbul etməyin!

İshal olan uşaq ana südü ilə qidalanırsa, mütləq ana südü qəbul etməlidir.  Ana südü ishaldan qoruyan mühüm qida mənbəyidir.  Ana südü ilə qidalanan körpələr daha tez sağalırlar.  Əgər uşaq 6 aydan yuxarıdırsa, ishal zamanı evdə hazırlanmış qatıq, kartof püresi, düyü sıyığı və banan püresi verilə bilər.  İshal zamanı uşaqlara yağlı və şəkərli qidalar verilməməlidir.  Uşaqlarda ishal zamanı həkim icazəsi olmadan antibiotik müalicəsi aparılmamalıdır.

Çirkli su da ishala səbəb ola bilər.

Tərkibində mikrob olduğu üçün gigiyenik qaydalara uyğun olmayan içməli su yayda ishala səbəb ola bilər.  Uşaqların yay mövsümündə istifadə etdikləri hovuzlar da ishala səbəb ola bilər.  Hovuzlardan udulan mikroblar ishala səbəb ola bilər.  Bunun üçün uşaqların istifadə edəcəyi hovuzun təmiz olmasına əmin olmaq lazımdır.  Həm uşaqlar, həm də valideynlər əl gigiyenasına ciddi diqqət yetirməlidirlər.  Uşaqlar xüsusilə yeməkdən əvvəl əllərini yumağa təşviq edilməlidir.  Yay mövsümündə uşaqları hər gün çimmək ümumi təmizlik üçün də uyğun olacaq.