Hamilelikde qidalanma. Hamilelikde qidalanma cedveli

Ananın hamiləlikdə yetərli və balanslı qidalanması sağlam körpənin inkişafında mühüm rol oynayır.  Gələcək ana bütün qida qruplarından almalıdır ki, körpə fiziki və zehni inkişafını tamamlaya bilsin.  Hamiləlik dövründə körpənin böyüməsi və inkişafı ananın gündəlik qəbul etdiyi qidaların plasenta vasitəsilə dölə ötürülməsi ilə baş verir.  Hər halda, döl ehtiyac duyduğu enerji və qida dəyərlərini anafan qarşılayır.  Hamiləliyin 20-ci həftəsindən etibarən ananın enerji tələbatı daha çox artır.  Hamiləliyin ikinci trimestrindən etibarən bədən ananı laktasiyaya hazırlamaq və maddələr mübadiləsini saxlamaq üçün təxminən 3,5 kiloqram yağ saxlayır.  Ananın hamiləlik dövründə bədənini sıxmayan, pambıq parça quruluşlu doğum paltarları geyinməsi tövsiyə olunur.

Hamilə olarkən necə qidalanmalı?

Hamiləlikdən əvvəl və hamiləlik zamanı qeyri-kafi və balanssız qidalanma ana üçün doğuş riski, hamiləlik zəhərlənməsi və ana ölümünə səbəb olur.  Körpələrdə isə fiziki və zehni inkişafın ləngiməsinə, xəstəliklərə tutulma riskinin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına və ölü doğuma yol açır.  Gələcək ananın uzun müddət qeyri-adekvat və balanssız qidalanması ana və körpə ölümlərinə səbəb olur.  Hamiləlikdən əvvəl və hamiləlik zamanı qidalanma həm ananın, həm də doğulacaq körpənin sağlamlığına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir.  Hər gün ən azı 2 stəkan süd və ya qatıq istehlak edilməlidir.

Hamiləlik zamanı çəki artımı

Sağlam bir hamiləlikdə çəki artımı 7 ilə 12 kiloqram arasında dəyişir.  Hamiləliyin ilk trimestrində 1-2 kilo normal hesab olunur.  İkinci trimestrdə körpənin inkişafı sürətləndiyi üçün təxminən 5-6 kiloqram artım olur.  Son trimestrdə gələcək analar 4-5 kilo daha çox çəki qazanırlar.  15 kiloqramdan  şəkərli diabet və yüksək təzyiq ola bilər.  Bundan əlavə, gələcək ananın normal və ya keysəriyyə ilə doğuşu körpənin böyüməsi səbəbindən çətin ola bilər.

 Hamilelik zamanı qidalanma cedveli

Gözləyən ananın yaşı, boyu və qidalanma vərdişlərinə uyğun hazırlanan qidalanma proqramı hamiləlik dövründə çəki nəzarətini təmin etmək baxımından əhəmiyyətlidir.  Gündəlik enerjinin təxminən 12-15%-i zülallardan, 25-30%-i yağlardan, 55-60%-i isə kompleks karbohidratlardan təmin edilməlidir.  Sadə karbohidratlar adlanan şəkərin istehlakı sıfıra endirilməlidir.  Hamiləlik dövründə qidalanma fərdi olmalıdır.  Gələcək ananın qidalanma vəziyyəti və əgər varsa, xəstəliklər müəyyən edilməlidir.  Qidalanma proqramına gündə 150-200 kalori enerji olan qidalar əlavə edilməlidir.  Gələcək ana ağız dadını dəyişdirmədən təbii və üzvi qidalara yönəldilməlidir.

Hamiləlik zamanı nə yemək lazımdır?

Zülal: Hamiləlik dövründə gələcək ananın zülal ehtiyacı normadan 5-20 qram çox olur.  Zülal ehtiyacı həm heyvan, həm də bitki qidalarından qarşılana bilər.  Tam yağlı süd, pendir, qatıq, yumurta, toyuq, balıq, qırmızı ət, lobya, quru lobya, noxud, beze zülalla zəngin qidalardır.

 Kalsium: Dölün sümük və diş inkişafı 8-ci həftədən başlayır.  Bu dövrdə gələcək ananın qəbul etməli olduğu kalsiumun miqdarı orta hesabla 1200 milliqramdır.  Süd və süd məhsulları, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, qoz, fındıq, badam və küncüt kimi yağlı bitkilər kalsiumla zəngindir.  Bununla belə, gələcək ananın ehtiyac duyduğu kalsium miqdarı üçün əlavə istifadə etmək lazım ola bilər.

Kalsiumla zəngin qidalar pendir, süd, qatıq və yaşıl yarpaqlı tərəvəzlərdir.  Brusella, tif, vərəm kimi xəstəliklərdən qorunmaq üçün istehlak etdiyiniz pendir və südün gigiyenik və yaxşı pasterizə edilmiş olmasına diqqət edin

 Fol turşusu: Körpənin onurğa sütununun inkişafı üçün çox əhəmiyyətli bir vitamin olan fol turşusu hamiləlik dövründə kafi miqdarda qəbul edilməlidir.  Yumurta, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, lobya, noxud və sitrus meyvələri fol turşusunun zəngin qaynaqlarıdır.

 A, B12 və C vitaminləri: Körpənin inkişafında mühüm rol oynayan A, B12 və C vitaminləri ana sağlamlığını qoruyur və orqanizmin müqavimətini artırır.  İspanaq, yerkökü, ərik və yumurta A vitamininin zəngin qaynaqlarıdır.  Balıq, süd və süd məhsulları B12, təzə tərəvəz və meyvələr C vitamini ilə zəngindir.

Dəmir: Xüsusilə 3-4 aydan sonra “qan qurucu”, yəni dəmirlə zəngin qidalardan istifadə etmək, dəmir preparatlarından istifadə etmək vacibdir.  Çünki xüsusilə bu aylardan sonra dəmir çatışmazlığı səbəbindən qan azlığı yarana bilər.  Hamilə qadının yeməkdən ayırmalı olduğu yeganə preparat dəmirdir.

 Hamiləliyin ilk aylarında tez-tez rast gəlinən ürəkbulanma, qusma və mədə şikayətləri arta bildiyi üçün dəmir müalicəsinə üçüncü aydan sonra başlanması məsləhət görülür.

 Hamilə qadınlarda dəmir çatışmazlığı halsızlıq, yorğunluq, təngnəfəslik, yuxululuq və ürək döyüntüsü kimi simptomlara səbəb ola bilər və vaxtından əvvəl doğuş, körpənin uşaqlıq yolunda inkişaf etməməsi, ölü doğum və aşağı düşmə kimi fəsadların riskini artıra bilər.  Bundan əlavə, qan azlığı olan körpə  doğuşdan sonrakı dövrdə də əziyyət çəkir.

 Dəmir əskikliyini minimuma endirmək üçün qan qurucu;  Qırmızı ət, yumurta və paxlalılar, bəkməz, kişmiş kimi qidalar istehlak edilməlidir.  Bundan əlavə, C vitamini ilə zəngin meyvə və tərəvəzlər bağırsaqlardan dəmirin udulmasını artıracaq.

 Bəzi insanlar hamiləlik dövründə mədə şikayətləri səbəbiylə dəmir həblərindən istifadə edə bilmirlər.  Bu şəxslərdə içməli (maye) dəmir məhlullarından istifadə etmək olar.  Bəzən xəstələrə venadaxili və ya əzələdaxili olaraq dəmir verilə bilər.

 Əgər intensiv dəmir müalicələrinə baxmayaraq, bir şəxs hələ də aşağı hematokrit və hemoglobin dəyərlərinə malikdirsə, dəmir çatışmazlığı anemiyası və ya bağırsaqdan sorulma pozğunluqları (malabsorbsiya sindromları) istisna olmaqla, anemiya axtarılmalıdır.

C vitamini :C vitamini dəmirin bağırsaqlardan sorulması, orqanizmin xəstəlik törədən mikroorqanizmlərə qarşı immun müqavimətinin artırılması və maddələr mübadiləsimizdə gedən bir çox biokimyəvi proseslər üçün zəruri vitamindir.  Hamiləlik dövründə C vitamini ehtiyacı maddələr mübadiləsinin sürətlənməsi səbəbindən artır;  Bununla belə, müntəzəm qidalanan hamilə qadınlarda vitaminləri həb şəklində qəbul etmək tövsiyə edilmir.

 C vitamini portağal, limon, qırmızı və yaşıl bibər, pomidor, çiyələk, qreypfrut, gül kələm və kələm kimi bir çox təzə meyvə və tərəvəzdə olur.  Orqanizmdə saxlanmadığı üçün hər gün müəyyən miqdarda qəbul edilməlidir.

 C vitamininin böyük hissəsi uzun müddət saxlanılan və bişirilən qidalarda itir.  Qidaları təzə ikən istehlak etməli, yaxşı yuyulmuş tərəvəzləri çiy və ya bir az qaynadılmış halda yeməlisiniz.  Bundan əlavə, uzun müddət gözləyən hamilə qadınlar, təbii olmayan, konservləşdirilmiş və buna bənzər qidalar tövsiyə edilmir.

Gözləyən ananın gündəlik qəbul etməli olduğu qidalar

• Süd, qatıq, ayran və kefir: 4 stəkan (təxminən 600 mililitr)
•  Ət, Toyuq, Balıq: 250 qram
•  Quru paxlalılar: 100 qram (2 boşqab)
•  Pendir: 60 qram (təxminən 2 kibrit qutusu)
•  Yumurta: 1 əd
•  Tərəvəz: 1 porsiya (təxminən 150 qram) təzə yemək kimi
•  Meyvə: 3 porsiya (təxminən 300 qram)
•  Çörək: 3 orta dilim kəpək, tam buğda və ya çovdar (150 qram)
•  Yağ: zeytun yağı, 2 xörək qaşığı günəbaxan yağı (təxminən 20 qram)
•  Qoz, fındıq, badam 1 ovuc (təxminən 30 qram)

Nələrdən uzaq durmaq lazımdır :

Hamiləlik dövründə çay, qəhvə, kola içkiləri və kakao tövsiyə edilmir.  Çay tərkibindəki “tein”lə dəmir çatışmazlığına səbəb olsa da, digər maddələrin tərkibində “kofein” olduğu və körpəyə mənfi təsir göstərə biləcəyi üçün içilməsi məsləhət görülmür.  Mineral su (soda) içməyin heç bir mənfi təsiri yoxdur.

 Tamamilə təbii olan və tərkibində heç bir qatqı olmayan nanə, limon, adaçayı, cökə, qızılgül, çobanyastığı kimi bitki çayları da hamiləlik dövründə içilə bilər.

 Alkoqol körpədə ‘fetal spirt sindromu’ olaraq təyin olunduğu və əqli gerilik və bəzi struktur anormallikləri ilə özünü göstərən problemlərə səbəb olduğu üçün hamiləlik dövründə istifadə edildikdə mütləq zərərlidir.

 Həm də hamiləlik dövründə lazımsız kalori istehlakını məhdudlaşdırmaq lazımdır.  Unudulmamalıdır ki, həddindən artıq çəki artımı gestational diabet, hipertoniya, doğuşda çətinlik, iri körpə fəsadları və bel ağrıları kimi problemləri artırır.  Ona görə də tort, peçenye, cem və sərinləşdirici içkilər kimi şəkərli qida və içkilərdən mümkün qədər uzaq durmaq lazımdır.  Bundan əlavə, yağlı qızardılmış yeməklər yerinə qaynadılmış qidalara üstünlük verilməlidir.

 Həddindən artıq duz istehlakının qarşısını almaq da məqsədəuyğundur.

İstinad :

• Op. Dr. Nurten Boyrqz.
• https://www.nurtenboyraz.com/
• https://www.anadolusaglik.org.