23 heftelik hamilelik

Hamiləliyin 23-cü həftəsində ana bətnində olan körpə daha aktiv və güclü olur.  Qaz sancısı yoxsa  körpənin təpiyi olduğunu ayırd etməkdə çətinlik çəkən gələcək analar hamiləliyin bu dövründə güclü təpikləri asanlıqla ayırd edə bilirlər.  Görmə fərqliliklərinin başladığı bu dövrdə gözləyən anaların qızdırma kimi şikayətləri də ola bilər.  Bu dövrün digər mühüm xüsusiyyəti sürətli artımdır.  Bu həftədən sonrakı aya qədər körpənin ölçüsü təxminən iki dəfə artacaq.  Hormonların həddindən artıq istehsalı səbəbindən gələcək ananın bədənində “hamilə beyin” kimi tanınan yuxululuq və çaşqınlıq vəziyyəti yarana bilər.

23-cü həftə gələcək anaların beynində həyəcan və sual işarələrinin artdığı bir dövrdür.  Bu həftə həm gələcək anada, həm də ana bətnində olan körpədə baş verən dəyişikliklərlə maraqlanırsınızsa, məqalənin qalan hissəsini nəzərdən keçirə bilərsiniz.

23 həftəlik hamiləlik neçə aydır?

23-cü həftə hamiləlik prosesinin ortasından dərhal sonra çatdığınız dövrdür.  Bu dövrdə bədəninizdə baş verən dəyişikliklər sizə hamilə bir görünüş qazandırmış ola bilər.  23-cü həftə gün kimi hesablandıqda tam olaraq 161 günə uyğun gəlir.  Bu dövr 5 aylıq 1-2 həftəlik hamilə olduğunuzu göstərir.

      23 heftelik hamilelik de ne baş verir?

23 həftəlik körpənin çəkisi yarım kiloya yaxın, çəkisi isə 450 qramdır.  Uzunluğu 28-36 santimetr arasında dəyişir.  Hamiləliyin sonrakı 4 həftəsində körpənin ölçüsü təxminən iki dəfə artır.  23-cü həftədə körpənin qulaq sümüklərinin inkişafı davam edir.  Bu dövrdə körpə tədricən ürək döyüntüsü kimi ana səslərini tanımağa və ayırd etməyə başlayır.  Həm də bu dövrdə körpənin kirpikləri və qaşları formalaşmağa başlayır, həmçinin görmə duyğusunda bir qədər yaxşılaşma olur.

Ağciyərlər formalaşmağa davam etsə də, onların tam inkişafı üçün daha uzun müddət lazımdır.  Körpə hələ ağciyər inkişafının bu mərhələsində olarkən, kiçik xarici dünyada etdiyi kimi nəfəs məşqlərinə başlamış ola bilər.  Ancaq doğuşdan sonra körpələr bədən funksiyaları üçün lazım olan oksigeni plasenta vasitəsilə qarşılayırlar.

Lanuqo körpənin bədəninin çox hissəsini əhatə edən tükdür.  Saçların böyüməsindəki bu artımdan sonra ultrasonoqrafiya (usg) müayinəsində körpə bir az daha tünd görünə bilər.  Ultrasəs müayinələrində körpənin kiçik insan silueti qazandığı görülə bilər.  Bu görüntünün görünməsi ilə gələcək valideynlərin həyəcanında bir az da artım olması tamamilə təbiidir.  İnkişaf etməkdə olan ultrasəs üsulları sayəsində körpənin bugünkü üz cizgiləri daha ətraflı şəkildə göstərilə bilir.  Körpənin bu dövrdə hərəkətlilik qazanması sayəsində ultrasəs müayinəsi zamanı bədənin digər hissələri də müayinə oluna bilər.

23-cü həftədə edilən bu müayinədə körpənin böyümə və inkişaf xüsusiyyətləri də qiymətləndirilir.  Baş ətrafının uzunluğu, qarın ətrafı və bud sümüyünün (ayaqdakı bədənin ən böyük sümüyü) ölçülməsi ilə eyni dövrdəki körpələrlə müqayisədə körpənin inkişaf səviyyəsi araşdırıla bilər.

Körpələr də analarının ürək döyüntülərini eşidə bilirlər.  Bu sayədə doğuşdan sonra anasının döşündə qalan körpələr anında sakitləşir.  Doğuşdan sonra ana və körpənin ayrılmamasını təmin edən “Dəridən dəriyə təmas” praktikası bu baxımdan vacibdir.  Son illərdə ana və körpəyə uyğun doğum praktikalarında sağlamlıq maneəsi olmadığı təqdirdə ana və körpənin doğuşdan sonra bir-birindən ayrılmaması hədəflənir.  Bu müddətdə ana ilə körpə arasında “Dəridən dəriyə təmas” və ana südü ilə qidalanma təmin edilir.  Bu tətbiqdə körpənin qucağına verilən ikinci şəxs ata olur.  İlk 45 dəqiqə analarından ayrılmayan körpələrin yetkinlik dövründə özlərini təhlükəsiz hiss etdikləri də bildirilir.  Bu birlik həm də ana ilə körpə arasındakı bağı gücləndirir.  Əgər belə məsələlərin çox vacib olduğunu düşünürsünüzsə, doğum sonrası seçimləriniz barədə həkiminizlə danışın və dəri ilə təmas hüququnuzu tələb edin.

23 heftelik hamilelik də körpəniz nəfəs ala bilmək və həzm sisteminin işləməsi üçün amniotik mayeni udmağa davam etdiyi üçün ağciyərlərin olgunlaşması davam edir.  Doğuşdan sonra nəfəs almağa imkan verən səthi aktiv maddə ağciyərlərdə istehsal olunur.  Növbəti həftəyə qədər körpəniz tibbi yardımla ana bətnindən kənarda yaşaya biləcək.

Körpəniz qarnınızın üstündə yata bilər və oyanıb hərəkətə davam edə bilər.

Hamiləliyin 23-cü həftəsində körpənizin gözləri qıvrılır, lakin göz qapaqlarını açıb bağlaya bilməsi üçün hələ 3-4 həftə var.

23-cü həftə Anada hansı dəyişikliklər olur?

23-cü həftədə ən əhəmiyyətli dəyişiklik, hamiləliyə işarə etmək üçün gələcək anada qarının böyüməsidir.  Qarındakı bu böyümə gələcək ananın ağırlıq mərkəzində dəyişikliyə səbəb ola biləcəyi üçün diqqətli olmaq lazımdır.  Bu dəyişikliyə əlavə olaraq, bəzi gələcək anaların əl və ayaqlarında ödem meydana gələ bilər.  Bu şişlik bəzi qadınların əvvəlki ayaqqabılarını geyinməsini çətinləşdirə bilər.

Fiziki dəyişikliklərlə yanaşı, hamiləliyin 23-cü həftəsi hormonal dəyişikliklərin davam etdiyi bir dövrdür.  Əhval fərqləri xüsusilə hamiləliyin ilk və son 3 ayında tez-tez olur.  Gələcək anaların bu hormonal dalğalanmalar zamanı həyəcanlarını və sevinclərini itirdikləri təqdirdə mütəxəssislərdən dəstək almağı laqeyd etməmələri tövsiyə olunur.

Hamiləliyin bu dövrünə qədər gələcək ana təxminən 5,5-7 kiloqram çəki qazanacaq.  Bu vəziyyətə və bir çox digər fiziki və hormonal dəyişikliklərə görə, hamiləliyin 23-cü həftəsində müxtəlif simptomlar baş verə bilər:

• əlində karıncalama
• Əllərin və ayaqlarda qızartı
• Ayaqlarda və topuqlarda ödem
• Dəridə gərginlik səbəbiylə çapıq əmələ gəlməsi
• Göbəyin ortasında linea nigra (qaranlıq xətt) adlanan uzun qara ləkənin əmələ gəlməsi.
• Məmə ətrafındakı bölgədə qaralma
• Hamiləlik maskasının meydana gəlməsi xloazma olaraq təyin olunur

Bu əlamətlərlə yanaşı bəzi qadınlarda baş verən dəyişikliklər nəticəsində müxtəlif şikayətlər meydana gələ bilər.  Hamiləlik dövründə bağırsaq hərəkətlərinin yavaşlaması nəticəsində ortaya çıxan qəbizlik ən çox rast gəlinən problemlərdən biridir.  Arxa, çiyin və boyun əzələlərində artan gərginlik bəzi qadınlarda baş ağrılarına səbəb ola bilər.  Yuxusuzluq kimi yuxu ilə əlaqəli problemləri tetikleyebilecek ağrı şikayətləri varsa, mütəxəssis həkimlərdən dəstək istəmək tövsiyə olunur.  Yuxu problemlərinə əlavə olaraq gözləyən analarda baş verə biləcək digər şikayətləri belə ümumiləşdirmək olar:

• xoruldamaq
• Unutqanlıq
• diş əti qanaxması
• Şişkinlik və ya reflü kimi həzm sistemi problemləri
• iştahın artması

Hamiləliyin ilk 3 ayında səhər bulantılarının bu dövrdə azalması 23-cü həftənin gətirdiyi sevindirici xəbərlər arasındadır.  Bununla belə, ürək bulanmasının yox olmasına baxmayaraq, bəzi qadınlarda hələ də iştaha və dad və qoxuya qarşı həssaslıqda dəyişikliklər ola bilər.

Hamiləliyin 23-cü həftəsində anada dəyişikliklər əhəmiyyətli çəki artımı problemi ilə başlayır.  Bu müddətdə qarnınız kifayət qədər böyüdü, hamiləliyiniz gizlənəcək vəziyyətdə deyil.  Qarnınızdakı böyümə psixoloji depressiyaya səbəb olmamalıdır.  Sonrakı müddətdə qarnınızın daha çox böyüdüyünə şahid olacaqsınız.  Bu dövrdə asanlıqla əyilib düzələ və ya iş görə bilərsiniz;  amma yenə də diqqətli olun.  Hamiləlik həssas bir proses olduğundan, təsadüfən hərəkət etməmək daha yaxşı olardı.

Artıq hamiləliyin bu mərhələsinə sağlam bir şəkildə çatdığınız üçün, uşağın  aşağı düşmə riski artıq mövcud deyil.  Bu riskin aradan qalxması gələcəyin risksiz bir proses olması demək deyil.  Hər dövrün özünəməxsus problemləri ola bilər təbii ki və gələcək ana olaraq bu çətinliklərə hazır olmaq lazımdır.  Bəs, bu müddət ərzində hansı problemlərlə qarşılaşırsınız?  Gəlin bu sualın cavabına daha yaxından nəzər salmağa çalışaq.

🔹Hamiləliyin bu dövründə yaşanan problemlərin başında qan azlığı gəlir.  Normal sayılan anemiya bəzən başgicəllənmə, ürəkbulanma və halsızlıq kimi narahatlıqlara səbəb ola bilər.  Belə şikayətlərdə həkiminizlə məsləhətləşməlisiniz.

🔹Bəzi gələcək analar bu dövrdə Braxton Hicks adlanan ağrısız sancılar yaşaya bilərlər.  Bu sancılar uşaqlıq əzələlərinin doğuşa hazırlığını ifadə edir.  Lakin sancılar şiddətli kramp, qarın ağrısı və ya vaginal qanaxma kimi şikayətlərlə birlikdə baş verirsə, bu əlamətlər vaxtından əvvəl doğuşa işarə ola biləcəyi üçün vaxt itirmədən səhiyyə müəssisələrinə müraciət etməlisiniz.

🔹Qidalanma və mövsümlə əlaqədar ola biləcək qrip və ishal ilə də qarşılaşa bilər.  Bu dövrdə bol su içmək və ya ət suyu, meyvə suyu kimi qidalar qəbul etmək faydalıdır.

23 heftelik hamilelik de qan gelmesi :

23-cü həftədə serviks adlanan uşaqlıq boynu çox yaxşı qan tədarükü olan bədən hissələri arasındadır.  Buna görə də, pelvik müayinədən və ya cinsi fəaliyyətdən sonra ləkə şəklində bir qədər qanaxmanın olması olduqca təbiidir.  Bəzi qadınlar qanaxmaya əlavə olaraq çəhrayı-qəhvəyi selikli axıntı ilə qarşılaşa bilər.  Ancaq hamiləliyin ikinci yarısında baş verən vaginal qanaxma heç bir şəkildə laqeyd yanaşılmamalıdır.  Müxtəlif plasenta problemləri, ləkələnmədən daha sıx meydana gələn qanaxmalara təsir göstərə biləcəyi üçün, sağlamlıq qurumlarına müraciət edərək mütəxəssis həkimlərdən dəstək alınmalıdır.

23 – cü həftə su gəlməsi:

23 həftəlik hamiləlik dövründə gələcək ananın bədənində saysız-hesabsız dəyişikliklər baş verir.  Uşaqlığın  böyüməsi və sidik kisəsinə təzyiq göstərməsi səbəbindən bəzi qadınlarda mayenin, çox güman ki, sidik qaçması ola bilər.  Bu mayenin amniotik maye olduğundan şübhələnirsinizsə, təcili müdaxilə üçün səhiyyə müəssisələrinə müraciət etməyə laqeyd yanaşmayın..

23 Həftəlik Hamiləlik görüntüsü:

23 həftəlik körpə ana bətnində hər gün bir az daha böyüyür və anasına qovuşacağı o sehrli anı gözləyir.  Hamiləliyin 23-cü həftəsində körpənin hərəkətləri sabit olmaya bilər.  Bu qeyri-sabitlikdən narahat olmağa ehtiyac yoxdur.  Bu vəziyyət son dərəcə normaldır.  Bəzi günlər intensiv hərəkət və təpiklərə şahid olarkən, bəzən heç bir hərəkət hiss etməyə bilərsiniz.  Körpənin sabit hərəkətləri 28-ci həftədən daha aydın görünür.

23 heftelik hamilelik ultrasəs görüntülərində körpənin insan duruşunu asanlıqla görə bilərsiniz.  Ultrasəsdə körpənizin bəzən yatdığını və bəzən hərəkət etdiyini görə bilərsiniz.  Körpə bu dövrdə üz ifadələrini göstərir.  Ultrasəsdə o, sizə gülümsəyərək, üzünü buruşdura və ya qəzəbli bir duruş göstərə bilər.  Əlini çənəsi qoyduğu vəziyyətdə də görə bilərsiniz. Siz hətta körpənin əsnədiyini və ya dilini çıxardığını görə bilərsiniz.  Amniotik mayeni udmaq üçün ağzını açıb-bağlama hərəkətləri də çənə əzələlərini gücləndirir.  Beləcə çənə əzələləri doğuşdan sonra ananın əmmə instinktinə hazır olur.  Müayinə zamanı körpənizin ürək döyüntüsünü eşidə bilərsiniz, bu sizin ürək döyüntülərinizdən təxminən 2 dəfə sürətli döyünür.

Hamiləlikdə 19-23  Həftələr arasında gələcək anadan ətraflı ultrasəs müayinəsi tələb olunur.  Ətraflı ultrasəs müayinəsi perinatoloqlar tərəfindən aparılır.  Perinatoloqlar doğmamış körpələrdə problemləri öyrənirlər.  Körpənin strukturlarının tədqiq edildiyi bu ultrasəsin rəngli versiyaları da mövcuddur.  Rəngli ultrasəs körpənin əsl dəri rəngini vermir.  Sadəcə onu dəri rəngində görməyə imkan verir.  Bu görüntülər valideynləri həyəcanlandırır, çünki onlar körpələrini görməyə icazə verirlər.  Mütəxəssis zəruri hesab edərsə, o, körpənin ürəyinin qiymətləndirilməsi üçün daha ətraflı bir qiymətləndirmə aparmaq istər.

Hamiləlikdə Kalsium:

Qadınlar üçün hər dövrdə kalsium istehlakı böyük əhəmiyyət kəsb edir.  Hamiləlik dövründə həm körpənin sümük inkişafının sürətli inkişafı, həm də gələcək ananın hamiləlik prosesinin sağlam keçirməsi üçün kifayət qədər miqdarda kalsium lazımdır.  Bu dövrdə həkiminizin tövsiyəsi ilə kalsium tərkibli qidaların qəbulu prosesi hamiləliyi asan keçməyinizə imkan verəcək.  Əks halda kalsium çatışmazlığı problemi ilə qarşılaşa bilərsiniz.  Beləliklə, hamiləlik dövründə kalsium istehlak etmək niyə vacibdir?

• Körpə kalsium ehtiyacını bu prosesdə anadan qarşıladığı üçün, kifayət qədər kalsium alınmazsa, gələcəkdə kalsium çatışmazlığı və ya sümük rezorbsiya problemləri ilə qarşılaşa bilər.
• Gözləyən ana hər gün orta hesabla 1 q kalsium qəbul etməlidir.
• Gündə orta hesabla 3 stəkan süd və ya qatıq istehlak edilərsə, gündəlik kalsium ehtiyacı böyük ölçüdə qarşılanacaq.  Qalan kalsium ehtiyacı meyvə və tərəvəzlərdən qarşılanmalıdır.
• Kifayət qədər kalsium qəbul etməyən gözləyən anaya həkim məsləhəti ilə kalsium əlavəsi verilə bilər.

Diqqət edilməli şeylər :

Körpəniz və buna görə də qarnınız böyüdükcə, bel ağrınız ola bilər.  Bel ağrınızı azaltmaq üçün bəzi tövsiyələr:

– Bel ağrınızın səbəbi büstqalteriniz ola bilər.  Vaxtınızı itirmədən sinənizin ölçüsünə uyğun olan və asanlıqla daşıya bilən büstqalter almaq yaxşı fikirdir.

Çəkiniz normadan çox olsa belə, daha çox bel ağrınız ola bilər.  Bu səbəbdən həddindən artıq yeməyə meyliniz varsa, özünüzü məhdudlaşdırmalı və lazım olan qədər qidalandırmalısınız,

– Ayaqqabı seçiminizə diqqət edin.  Hündürdaban ayaqqabılar bel ağrılarınızı artıra bilər.  Hamiləlik dövründə dabansız rahat ayaqqabı geyinmək daha yaxşıdır.

– Uzun müddət ayaqda qalmamağa çalışın,

– Ağır alış-veriş paketlərini daşımayın,

– Oturarkən sakit oturun və çox oturmayın.  Oturarkən və ya dayanarkən əyilməməyə çalışın.

– Yataqdan qalxarkən əvvəlcə yan tərəfə dönün və ayağa qalxın,

– Belinizi rahatlamağa çalışın.  Hamiləlik yogası etmək sizin üçün ən yaxşısıdır,

– Avtomobil sürərkən oturacağın arxasını belinizə uyğun tənzimləyin,

– Rəfdən bir şey götürməyin,

– İstirahət edərkən ayaqlarınızı qaldırın.

– Hamiləliyinizdən əvvəl çox tez-tez çay, qəhvə kimi içkilərdən istifadə etmək vərdişiniz varsa, kofeindən uzaq durmaq sizin üçün bir az çətin ola bilər, ancaq kofein istehlakına diqqət etməlisiniz.  Kofeinin yüksək istehlakı uşağın aşağı düşmə riskini artırır və ya körpənin  zəif çəki ilə doğulması ehtimalını artırır.  Gündəlik istehlak üçün uyğun olan kofeinin miqdarı 200 mq-dır.  Bu o deməkdir ki, gün ərzində 2 stəkanda artıq çay və qəhvə içmək olmaz.

– Diqqət etməli olduğunuz şeylərdən bəziləri duz və natriumdur.  Həddindən artıq duz istehlakı bədəndə suyun tutulmasına səbəb olur və şişkinlik hissini artırır.  Turşu kimi duzla zəngin qidalardan uzaq durmalısınız.

– Bol su içməlisiniz.

-Gündəlik  C vitamini ehtiyacınız  qarşılamalısınız.  Portağal və naringi kimi qidalardan istifadə edə bilərsiniz.

– Unutmamaq lazımdır ki, A vitamini lazımdır.  Bu ehtiyacı balqabaq və ya yerkökü kimi qidalardan istifadə etməklə qarşılaya bilərsiniz.

– E vitamini lazımdır.  E vitamini ehtiyacınızı zeytun yağı, fındıq yağı, ispanaq və ya cəfəri ilə qarşılaya bilərsiniz.

– Dəmir qəbul edərkən diqqətli olmalısınız.  Dəmiri ət, yumurta sarısı və ya quru meyvələrdən ala bilərsiniz.

– Qablaşdırılmış qidalardan uzaq durmaq lazımdır.

– Acı və ədviyyatlı qidaların qəbuluna diqqət yetirilməlidir.  Həddindən artıq istehlak edilərsə, mədə yanmasından əziyyət çəkə bilərsiniz.

– Hamiləlik dövründə diqqət etməli olduğunuz başqa bir məsələ də günəşdən qorunmaqdır.  Hamiləlik zamanı dəriniz həssas olur.  Buna görə də günəş şüalarına qarşı daha həssassınız və günəş yanığı alma şansınız artır.  Buludlu günlərdə belə yüksək faktorlu günəş kremi sürməyə diqqət etməlisiniz.  Bundan əlavə, sizi günəşdən qoruyacaq paltarlar seçməlisiniz.

23-cü həftə körpənin inkişafının davam etdiyi və xarici dünyaya çıxmağa hazır olmadığı bir dövrdür.  Ancaq çox xüsusi qayğı ilə bu dövrdə doğulan körpələr də həyata tutunmaq şansına sahib olurlar.  Ümumiyyətlə, körpənin sağ qalma şansı hamiləliyin uzanması ilə mütənasib olaraq davam edir.  Ancaq unutmaq olmaz ki, min hamiləlikdən yalnız beşi üçüncü trimestrdən əvvəl doğulur.  Növbəti həftədə 6 aylıq hamilə olan gələcək ananın ağlında qalan bütün suallarla bağlı adi müayinələr zamanı çəkinmədən həkiminə müraciət etməsi tövsiyə olunur.  Sağlam günlər arzulayırıq.