Oruc pozan hallar 🌙
Orucu pozan hallar bir çox müsəlmanın zaman-zaman yaşadığı xoşagəlməz hallaran biridir. Oruc tutulan zaman bəzən unutqanlıq halında, bəzən isə bilmədən oruc pozula bilər. Orucu nələrin pozduğunu öyrənərək bu səhvləri etməkdən uzaq dura bilərsiniz.
Ramazan hər bir müsəlmanın böyük həvəslə gözlədiyi bayramlardan biridir. “Ayların Sultanı” adlandırılan Ramazanı digər bayramlardan fərqləndirən adətlər, ənənələr vardır. Oruc tutmaq, zəkat vermək, acları doydurmaq, nəfsi tərbiyə etmək, pis vərdişlərdən bir müddət və ya tamamilə uzaqlaşmaq bu bayramın ən gözəl xüsusiyyətlərindən biridir. Demək olar ki, bir çox müsəlman ailələri hər Ramazanda oruc tuturlar. İmsak və iftar süfrələri sevərək, həvəslə hazırlanır. Ailələr, dostlar, qohumlar bir süfrə ətrafında birləşir.
Oruc dinimizin buyurduğu qaydalardan biri olmaqla yanaşı həm də, sağlamlığımız üçün olduqca faydalıdır. İnsan orqanizmi üçün çox faydalı olan oruc nəfsimizi tərbiyə etməyin bir üsuludur həm də. Oruc tutmadan əvvəl onun hansı hallarda pozulduğunu bilmək vacibdir. Gəlin birlikdə orucu pozan hallar ilə tanış olaq.
- Yeyib-içməyi unudaraq orucu pozarmı?
Unudub yemək yemək orucu pozmaz. Hz. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Əgər kimsə oruc tutduğunu unudub yeyib-içərsə, orucunu tamamlamalı və iftar etməməlidir. Çünki Allah onu yedirib-içdirdi” (Buxari, Savm, 26).
Yeyib-içən şəxs unudub oruc tutduğunu xatırlayarsa, dərhal ağzındakıları çıxarıb ağzını yumalı və orucuna davam etməlidir. Əgər oruc tutduğunu xatırladıqdan sonra mədəyə bir şey düşsə, orucu pozulur.
- Peyvənd etmək və ya iynə vurmaq orucu pozurmu?
Yemək, içmək, cinsi əlaqə və onların əhatə dairəsinə düşən şeylərlə xarab olur. Bu səbəbdən qida dəyəri olmayan peyvəndlər orucu pozmur.
Müalicəsi davam edən xəstələr sağlamlıqlarına qovuşana və müalicəsi bitənə qədər oruc tuta bilərlər. Amma Ramazan ayında hamı ilə birlikdə orucunu davam etdirmək istəsələr və oruc tutmalarına başqa bir maneə olmasa, iynələrini iftardan sonra etdirmələri məqsədəuyğun olardı. Bu imkanı olmayanlar müalicə və peyvənd məqsədilə iynə vura bilərlər.
Ancaq oruc tutanda yemək və vitamin iynəsi istifadə edənlər , damara zərdab və qan vurulanlar orucunu pozur . Bu oruc sonra qəza edilir.
- Ağız spreyindən istifadənin orucu pozurmu?
Ağızdan və burundan götürülüb mədəyə çatan hər şey orucu batil edir. Bu baxımdan ağız qoxusunun qarşısını almaq və ya diş ağrısını aradan qaldırmaq üçün ağıza səpilən spreylər və buna bənzər maddələr udulub mədəyə çatsa, orucu pozar, udmazsa, pozmaz.
- Diş fırçalamaq orucu batil edirmi?
Boğaza su düşmədən ağzı su ilə yaxalamaq orucu pozmaz, dişləri fırçalamaq da orucu pozmaz (əl-Fətava’l-Hindiyye, I, 220). Lakin diş məcunu və ya su boğaza girərsə, orucu pozulur. Orucun açılma ehtimalını nəzərə alaraq, imsakdan əvvəl və iftardan sonra dişləri fırçalamaq, oruc tutanda dişləri fırçalayarkən pastadan istifadə etməmək məqsədəuyğundur.
- Duş qəbul etmək orucu pozurmu?
Oruc tutanın ağzına və burnuna su daxil olub həzm aparatına çatmasa, onu yumaq orucuna zərər vermir. Əslində, Hz. Aişə və Ümmü Sələmə, anamız Hz. Peyğəmbərin (s) Ramazanda imsakdan sonra qüsl etdiyini xəbər vermişlər. Bu baxımdan oruc tutan ağzından və burnundan su sızmamaq şərti ilə həm vanna qəbul edə, həm də hovuzda və ya dənizdə çimə bilər.
Bununla belə, üzgüçülük zamanı su udmaqdan qaçınmaq çətin olduğundan ehtiyatlı davranmaq məqsədəuyğundur.
- Öpüşmək orucu pozarmı?
Oruc tutan nəinki orucu pozacaq şeylərdən çəkinməli, hətta orucun savabını azaldacaq şübhəli hallardan da çəkinməlidir. Ramazanda oruc tutduğunu bilərək cinsi yaxınlıq etmək orucu pozur, həm qəza, həm də kəffarə lazımdır (Buxari, Savm, 30). Bir-birini öpmək və ya qucaqlamaq onların orucunu pozmaz. Lakin bu halda boşalma olarsa orucu pozulur və gündəlik qəza lazımdır (Mərğani, əl-Hidaye, II, 256).
- İnsulin inyeksiyası orucu pozurmu?
İynənin orucu açıb-açmayacağını istifadə məqsədinə görə qiymətləndirmək olar. İynələr ağrıları aradan qaldırmaq , müalicə etmək, bədənin müqavimətini artırmaq, yemək vermək məqsədi ilə edilir. Yemək və ləzzət verməyən iynələr yemək və içmək mənasına gəlmədiyi üçün orucu pozmaz.
Lakin yemək və ya ləzzət iynəsi orucu batil edir. Şəkər xəstələrinin istifadə etdiyi insulin iynəsi bu keyfiyyətdə olmadığı üçün orucu pozmur.
İnsulindən asılı olan xəstələrin oruc tutmaları sağlamlıqlarına zərər verərsə oruc tutmaya bilərlər. Tuta bilmədikləri orucların sayına görə hər gün üçün bir fidyə verirlər.
- Narkoz orucu pozarmı?
Anesteziya dərmanların tənəffüs yolu və ya iynə vasitəsilə bədənə verilməsi ilə yaradılır. Tənəffüs və ya iynə ilə edilən anesteziya mədəyə çatmır, yeyib-içmək demək deyil. Ancaq regional və ümumi anesteziyada fövqəladə hallarda dərman və mayelərin verilməsi üçün damar girişi açılır və bu açılış əməliyyat zamanı serum verilərək təmin edilir. Bu baxımdan lokal anesteziya orucun sağlamlığına mane olmur. Regional və ümumi anesteziyada serum verildiyi üçün oruc pozulur.
- Yumaq orucu pozurmu?
Su ağız və burnuna daxil olub həzm orqanına çatmasa, oruc tutanın yuyulmasının orucuna zərəri yoxdur. Əslində, Hz. Aişə və Ümmü Sələmə, Hz. Peyğəmbərin (s) Ramazan ayında imsakdan sonra qüsl etdiyini rəvayət etmişlər (Buxari, Savm, 25). Bu baxımdan ağız və burundan mədəyə su daxil olmamaq şərti ilə oruc tutanı yumaq olar (əl-Fətava’l-Hindiya, I, 220).
- Qulaq, göz və burun damcıları orucu pozurmu?
Qulaq və boğaz arasında bir kanal var. Lakin qulaq pərdəsi bu kanalı bağladığından dərman boğaza çatmır. Ona görə də qulağa damcılanan dərman orucu pozmur.
Müalicə üçün buruna yeridilən dərmanın bir damcısı təxminən 0,06 sm3 təşkil edir. Onun bir hissəsi burun divarları tərəfindən sorulur, çox az hissəsi mədəyə çatır. Bu, ağızı su ilə yaxalayandan sonra ağızda qalan rütubət kimi orucu batil edəcək səviyyədə görülməmişdir. Buna görə də burun damlaları orucu pozmaz.
Mövzu ilə bağlı mütəxəssislərdən alınan məlumata görə, gözə damcılanan dərmanın miqdarı yüksəkdir və bir hissəsi göz qırpımı ilə çölə atılır. Göz damcıları da orucu pozmaz.
- Oruc tutanda qan vermək və bədənə qan götürmək orucu batil edirmi?
Ramazan orucunda qan verənin orucu pozulmaz (İbn Kudame, əl-Muğni, IV, 50-52). Bədənə qan qəbulu qidalanma və qida qəbuluna daxil olduğu üçün orucu batil edir. Qan vermənin orucu batil edib etməməsi ilə bağlı iki ziddiyyətli rəvayət vardır. Onlardan birinə görə, Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Qadaq vurub onu etdirənin (müalicə məqsədilə bədəndən qan götürən və eyni məqsədlə bədəndən qan götürən şəxsin) orucu pozular”. (Əbu Davud, Savm, 28). Digər tərəfdən, Rəsulullahın (s.ə.s.) oruc tutduğu zaman fincan çəkdiyi bildirilir (Buxari, Savm, 32; Əbu Davud, Savm, 29).
Bu iki hədisi birlikdə dəyərləndirən alimlərin əksəriyyəti birinci hədisin “Qadaxan qanı xüsusi alətlə udarkən udması və udduran şəxsin orucunu pozmaq təhlükəsi ilə üz-üzə qalması” olduğunu deyirlər. qan donorluğuna görə zəifləyə bilərlər”. və ikinci hədisə əsaslanaraq, qan vermənin orucu batil etmədiyi qənaətinə gəliblər.
- Cünub olarkən oruc düzgündürmü?
Cənabə orucun qarşısını almır. Cünub olmağı vacib edən halın oruc başlamazdan əvvəl baş verməsi və ya əsəbilik kimi orucu batil etməyən bir səbəbdən oruc tutanda baş verməsinin fərqi yoxdur. Lakin cünub olan şəxs tez bir zamanda yuyulmalı və təmizlənməlidir. Cünub ikən onun üstündən namaz vaxtı keçməməlidir. Qüslü bir namaz vaxtından çox gecikdirmək günahdır. Çünki gecikərsə, namaz tərk olar (İbn Abidin, Reddu’l-muhtar, III, 372).
- Saqqız çeynəmək orucu pozurmu?
Bu gün istehsal olunan saqqızların tərkibində ağızda əriyən qatqılar olduğundan, nə qədər diqqətli olsa da, onları udmaqdan qaçmaq mümkün deyil. Bu səbəbdən bu cür saqqız çeynəmək orucu batil edir (İbn Abidin, Reddu’l-muhtâr, III, 395, 396). Digər tərəfdən oruc tutanda saqqız çeynəməkdən çəkinmək lazımdır, çünki hansı saqqızın orucu pozmadığı bilinmir.
- Makiyaj etmək və saç boyamaq orucu pozarmı?
Oruc yemək, içmək və cinsi əlaqə ilə pozulur. Makiyaj, saç boyama və saç baxımı bu əhatədə olmadığı üçün orucu pozmaz.
Dilaltı həb orucu pozarmı?
Bəzi ürək xəstəliklərində dilin altına qoyulan həb birbaşa ağız toxumasına hoparaq qanla qarışaraq infarktın qarşısını alır. Sözügedən həb ağızda sorulduğu və yox olduğu üçün mədəyə heç nə çatmır. Bu baxımdan dilaltı həbdən istifadə orucu pozmaz (DİYK 22. 09. 2005-ci il qərarı).
- Qusmaq orucu pozurmu?
Məbləğindən asılı olmayaraq, özbaşına qusma orucu pozmaz. Eləcə də mədədən ağıza qəfil qalxıb mədəyə qayıdan şeylər orucun heç bir zərəri yoxdur. Əgər şəxs öz istəyi ilə bir ağız qussa, orucu pozulur.
Hz. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Əgər oruc tutan özünə hakim ola bilməyərək qussa, qəzasını tutmaz. Kim könüllü qusarsa, orucunu açsın”. (Əbu Davud, Savm, 32; Tirmizi, Savm, 25).
Lakin qusduğu üçün orucunun pozulduğunu düşünərək yeyib-içməyə davam edən şəxsin orucu pozulur. Belə bir insanın kəffarə yox, gündəlik qəzaya ehtiyacı var (İbnu’l-Hümam, Feth, II, 332; əl-Fətava’l-Hindiya, I, 226).
- Dəstəmaz alarkən boğaza su girərsə, orucu pozularmı?
İftarda səhv; Dəstəmazda ağzını yaxalayarkən istər-istəməz boğazı boğmaq misalında olduğu kimi, orucun açılması niyyəti olmadan baş verir. Əgər orucu batil edən əməl səhvən olarsa, orucu batil edər və yalnız qəza lazımdır.
Səhvən boğaza su girərsə, oruc tutduğu xatırlanmazsa, unutqanlıqdan edilmiş sayılır və orucu pozulmaz (əl-Fətava’l-Hindiya, I, 222). Bir səhabə Rəsulullaha (s) dedi: “Ey Allahın Rəsulu! Oruc tutanda unudub yeyib-içdim. Mənim orucum pozuldu?” – deyə soruşdu. Rəsulullah (s) buyurdu: “(Xeyr, səhv olmadı) Allah səni yedirib-içdirdi”. (Əbu Davud, Savm 39).
Orucu batil etməyən şərtlər
Yeməyi, içməyi və cinsi əlaqəni unutmaq orucu pozmur.
1- Unudub yeyib-içmək.
2- Yatarkən problem yaşamaq.
3- Arvadını öpmək, sığallamaq, toxunmaq. Bu halda sperma gələnə qədər oruc pozulmur.
4- Sperma qadına toxunmadan, şəhvət haqqında düşünmədən sadəcə qadına baxmaqdan yaranarsa.
5-Gecədən cünub olan şəxs, oruc tutana qədər sahurdan sonra yuyunmalıdır.
6- Ağıza gələn bəlğəmi udmaq.
7- Buruna gələn axıntını udmaq.
8- Dənizə və ya başqa suya dalarkən qulaqda su olması.
9- Siqaret tüstüsü kimi xoşagəlməz tüstünün boğaza qeyri-ixtiyari soxulması.
10- Toz və ya milçəyin boğaza girməsi. Üzdən yaş və ya tər ağıza daxil olsa, bir və ya iki damcı olsa orucu pozmaz. Lakin onun duzluluğu o qədər yüksəkdir ki, bütün ağızda hiss olunur və oruc xatırlanarkən udulursa, orucu pozar.
11- Sahurda dişlərin arasında qalan noxuddan kiçik bir şeyi udmaq, noxuddan böyük olarsa, orucu pozar.
12-Küncüt və ya buğda dənəsi boyda bir şeyi kənardan ağıza alıb yavaş-yavaş çeynəmək, dadı boğaza çatmadan tüpürmək.
13- Qusmaq öz-özünə qayıtsa, ağız dolusu da olsa, orucu pozmaz. Qusmaq istəyi ilə ağıza gətirilən az miqdarda qusma öz-özünə içəri girsə orucu pozmaz. Lakin miqdar ağız dolusu olsa, orucu pozar.
14- Qan vermək.
15- Göz layneri çəkmək.
16- Dərinin məsamələrindən daxil olan şeylər orucu batil etməz. Buna görə də bədənə çəkilən yağ və ya yuyulduqdan sonra dəriyə nüfuz edən su orucu batil etmir.
17- Baş və ya mədə yarasına vurulan dərman bədənə daxil olmadıqda oruc pozulmaz.
Orucu batil edən şeylər və qəza tələb edən hallar
1- Boğaza qaçan qar və yağış,
2- Astma spreyinin istifadəsi,
3- Qida yeyilib oruc olduqda xatırlamaq,
4- Buruna maye dərman vurmaq,
5- Burnuna odekolon sürmək, [Qoxu pozmaz.]
6- Səfərdə yeyib-içmək.
7- Tüstü çəkmək,
8- Başqasının çəkdiyi siqareti öz istəyi ilə çəkmək,
9- Qulağa dərman tökmək, qulağı dərmanlı su ilə yumaq,
10- Dəridə açıq yaraya qoyulan maye və ya bərk dərman həzm sisteminə daxil olmaq,
11- Bədənə dərman yeritmək,
12- Bir ağız qəsdən və zorla qusmaq,
13- Ağzındakı qanı udmaq və ya eyni miqdarda tüpürcəklə qarışmış qanı udmaq,
14- İmsak vaxtının bitdiyini bilmədən yeyib-içmək,
15- Günəşin batdığını zənn edərək orucunu açmaq,
16- Diş arasına noxud kimi bir şey udmaq,
17- Buruna çəkilən suyu udmaq,
18- Dəstəmaz alarkən boğaza su girərsə,
19- Kağız, daş, pambıq, ot, bişməmiş düyü kimi dərman və qeyri-ərzaq məhsulları udmaq,
20- Qadınların anus və ya ön hissəsindən süpozituarlardan istifadə etmək,
21- Oruc tutduğunu unudub yemək yedikdə, orucunun pozulduğunu düşünərək, qəsdən yeməyə davam etdikdə,
22- İmsak vaxtından sonra gündüz orucunu açmağa niyyət etsə.
23- Dənizə girərkən və ya qüsl edərkən düz bağırsağa su girərsə,
24- Dilin altına qoyulan dərmanı sovurmaq,
25- Pambığa qoyulan bir şeyi bədənə daxil etmək,
26- Bədənə daxil olan ultrasəs və ya endoskopiya cihazında dərman və ya məlhəm olması,
27- İmalə etmək,
28- Su buxarını xüsusi olaraq tənəffüs etmək,
29- Burundan boğaza gedən qanı udmaq,
30- Yatanın ağzına su tökmək,
31- Yemək və içmək, həqiqətən aclıq və susuzluğa dözə bilməmək.
32- Sidiyə getdikdən sonra hemoroiddən qan gəlməsi.
33- Mastürbasiya etmək,
34- Bədəndən qan gəlməsi,
35- Səfərdə orucunu qəsdən pozan şəxsin kəffarəsinə ehtiyacı yoxdur, ancaq qəza lazımdır.
36- Orucunu qəsdən pozan şəxs sonradan oruc tutmamağı caiz edən vəziyyətdə olarsa, məsələn, qadın heyz görsə və ya oruc tuta bilməyəcək qədər xəstə olarsa, yalnız qəza lazımdır. Amma orucunu açıb səfərə çıxsa, kəffarə lazımdır; çünki səfərə çıxmaq səmavi üzr deyil.
37- Oruc tutanın ağzına daxil olan göz yaşı və ya tər çox olsa, ağzının hər tərəfindəki duzu eşidib udsa, orucu pozular. Udulub tüpürməsə oruc pozulmaz.
